CGT formulieren: Middelengebruik/ verslaving

Hieronder vind je een aantal gratis te downloaden formulieren die ik heb getekend ter visuele ondersteuning van cognitieve gedragstherapie bij (problematisch) middelengebruik, ook wel verslaving.  

Het materiaal bestaat uit verschillende werkbladen en formulieren die je voor cliënten kunt downloaden en samen kunt invullen. Het materiaal sluit goed aan bij de richtlijnbehandeling CGT bij (problematisch) middelengebruik en kan ook bij gedragsverslavingen (zoals gokken, gamen en seks) worden gebruikt. 

Ik raad aan om de formulieren te gebruiken in combinatie met een van de CGT-behandelprotocollen voor middelengebruik. De formulieren zijn vooral een aantrekkelijke aanvulling, die de behandeling kunnen ondersteunen. Het kan voor cliënten prettig zijn om een aantal van de formulieren (zoals de zelfcontrole maatregelen en de noodmaatregelen) op een zichtbare plek te hangen zodat ze hier regelmatig aan herinnerd worden. 

Dit formulier is een gratis download. 

Na het downloaden kan je ze zo vaak afdrukken als je wilt. Je kunt ze natuurlijk ook aan cliënten mee geven zodat ze er thuis verder mee kunnen oefenen. 

Het enige wat ik liever niet heb is dat je de bestanden verandert, er dingen uit knipt of bijvoorbeeld mijn website-adres eraf haalt : ) Veel (werk) plezier ervan!

Klik om het formulier in PDF te downloaden.

• Voor- en nadelen balans CGT: De voor- en nadelen balans wordt binnen een CGT-behandeling voor problematisch middelengebruik en gedragsverslavingen gebruikt in de eerste fase van de behandeling. Het brengt de nadelen van het gebruik en de voordelen van het stoppen in beeld. Dit kan helpen bij het aanwakkeren of verstevigen van de motivatie om iets aan het gebruik te veranderen. Het brengt dus expliciet niet de voordelen van het gebruik in beeld (iets wat bij andere voor- en nadelen balansen en een functieanalyse meer gebruikelijk is). 
• Registratieformulier middelengebruik: Het registreren van het middelen gebruik of het problematische gedrag is een belangrijk onderdeel van de CGT-behandeling voor problematisch middelengebruik en gedragsverslavingen. Het geeft inzicht in het gebruik, maakt mensen meer bewust van het gedrag en is een belangrijke informatiebron voor o.a. de functie-analyse en de in te zetten interventies. Er passen twee registraties op een formulier, zo is er voldoende schrijfruimte. Het is aan te raden om meerdere formulieren mee te geven aan de cliënt. 
• Functieanalyse CGT: De functie-analyse is een van de essentiële onderdelen van de CGT-behandeling voor problematisch middelengebruik en gedragsverslavingen. Het geeft inzicht in wat de functie is van het gebruik. Door samen in kaart te brengen wat het gedrag of gebruik precies is, in welke situaties (zowel extern/om je heen als intern/in jou) het voorkomt en wat het gedrag bekrachtigd geeft het richting bij het inzetten van de interventies. Deze kun je vervolgens weer inzetten bij de zelfcontrole- en noodmaatrelen. Op het formulier is bij en ‘interne situatie’ ruimte voor gevoelens (in de vorm van de getekende basisemoties), lichamelijke sensaties en gedachten. 
• Zelfcontrole maatregelen: Met de zelfcontrole maatrelen heb je binnen een CGT behandeling voor problematisch middelengebruik en gedragsverslavingen iets in handen om het gebruik of gedrag te veranderen. Het helpt bij het behalen van het doel om niet of minder te gebruiken. Zo kun je situaties uit de weg gaan (vermijden), iets anders gaan doen, jezelf belonen of nuttige activiteiten inzetten. Dit om gebruik te voorkomen. 
• Helpende gedachten CGT: Helpende gedachten zijn een belangrijk element voor veel verschillende CGT-behandelingen. Bij de behandeling van problematisch middelengebruik en gedragsverslaving gaat het vooral om het aanleren van helpende gedachten als alternatief van ‘gevaarlijke gedachten’, ‘Gevaarlijke gedachten’ zijn gedachten die de drempel om te gebruiken verlagen zoals ‘eentje kan geen kwaad’, ‘ik heb nu zo lang niet gebruikt, ik heb het verdiend’. 
• Noodplan: De noodmaatregelen maatrelen binnen een CGT-behandeling voor problematisch middelengebruik en gedragsverslavingen zijn belangrijk om ervoor te zorgen dat een uitglijder geen terugval wordt. 
• Omgaan met trek: Leren omgaan met trek is erg belangrijk binnen de CGT-behandeling voor problematisch middelengebruik en gedragsverslavingen. Trek (of craving) gaat vaak vooraf aan een terugval of uitglijder. Het is belangrijk om te leren dat trek niet voor altijd blijft en ook weggaat als je niet gebruikt. Het formulier geeft de belangrijkste vier manieren om met trek om te gaan. Het kan helpen om een aantal van deze technieken goed te oefenen, zodat ze makkelijker ingezet kunnen worden wanneer het echt nodig is. 

Meer weten? Belangrijkste bronnen en referenties: 

• verslavingskundenederland.nl
• 'Handboek cognitieve gedragstherapie bij middelengebruik en gokken' van Gerard M. Schippers, Maarten Smeerdijk, Maarten J.M. Merkx